Nowoczesna architektura to nie tylko minimalizm w formach, ale również zdolność do harmonijnego łączenia różnych stylów. Ten współczesny eklektyzm objawia się m.in. wzrostem popularności sztukaterii. To element wykończeniowy coraz częściej obecny w domach i mieszkaniach, zarówno w tradycyjnych, jak i nowoczesnych wersjach. Z jakich materiałów można wykonać sztukaterię? Jakie są możliwości jej łączenia z innymi elementami wystroju wnętrza? Czy sztukateria może podbić serca współczesnych ludzi?
Co to jest sztukateria?
Sztukateria to ozdobne elementy stosowane w architekturze i dekoracji wnętrz, wykonane z różnych materiałów, takich jak gips, drewno, czy żywica. Mogą one przybierać różne formy, takie jak listwy, rozety, gzymsy, czy fryzy. Używa się ich do ozdabiania ścian, sufitów, okien, drzwi, a nawet mebli. Często wykorzystuje się ją do nadania pomieszczeniom elegancji, stylu oraz charakteru, zarówno w tradycyjnych, jak i nowoczesnych aranżacjach wnętrz. Choć na pierwszy rzut oka kojarzy się raczej z wytwornymi wnętrzami zamków i pałaców, doskonale sprawdza się także w nowoczesnych wnętrzach.
Dekorowanie przy użyciu sztukaterii jest wyzwaniem. Bardzo łatwo przekroczyć granicę kiczu. Jeśli elementy sztukaterii nie są dobrze dobrane, mogą nie przyczynić się do poprawy stylu wnętrza, a wręcz przeciwnie – pogorszyć jego wygląd. Dzięki sztukateriom można stworzyć interesujące kompozycje, które zarówno nawiązują do przeszłości, jak i wpisują się w nowoczesny design, dodając oryginalne elementy ozdobne. Mogą one nadać pomieszczeniu charakter dawnego pałacu, ale też stworzyć atmosferę nowoczesności, wzbogaconą o fascynujące zdobienia. Współczesne wzornictwo także zainspirowało się sztukaterią, co pozwala na przemianę płaskiej powierzchni ściany w efektowną płaskorzeźbę.
Sztukaterie najlepiej prezentują się na przestrzennych i wysokich powierzchniach, ale mogą być również używane w mniejszych pomieszczeniach.
Z czego robiona jest sztukateria?
Sztukaterię wykonuje się z różnych materiałów, w zależności od preferencji i wymagań projektowych. Do najczęściej używanych materiałów, z których wykonuje się sztukaterię należą gips, poliuretan, drewno, żywica. Niektóre dekoracyjne sztukaterie wykonuje się także z metalu. Jeśli chodzi o gipsową sztukaterię uważa się ją za najbardziej powszechną. Wynika to między innymi z faktu, że gips jest łatwy w formowaniu oraz obróbce. Gipsowe elementy są lekkie, łatwe w montażu i mają stosunkowo dobrą odporność na uszkodzenia. Z kolei sztukateria poliuretanowa jest trwała, lekka, łatwa w instalacji. Jest bardzo odporna na wilgoć i odkształcenia, dzięki czemu nadaje się do dekoracji w pomieszczeniach narażonych na zmienną wilgotność.
Sztukateria drewniana
Sztukateria wykonana z drewna nadaje wnętrzom ciepły wygląd i piękny naturalny wygląd. Drewniane ozdoby są trwałe – można je pomalować, polakierować i dowolnie ozdobić. Nowoczesne wzornictwo pozwala na tworzenie sztukaterii również z żywicy. Jest ona również bardzo trwała, a jednocześnie łatwa w obróbce, a do tego pozwala uzyskać bardzo atrakcyjny wygląd. Dzięki niej możemy uzyskać efekt marmuru lub kamienia. Jej ogromną przewagą jest fakt, iż jest ona niezwykle lekka, dużo lżejsza niż niemal wszystkie materiały. Zdecydowanie ułatwia to montaż sztukaterii wykonanej z żywicy epoksydowej. Choć metalowa sztukateria to rzadkość, elementy sztukaterii wykonane z metali takich jak mosiądz czy aluminium mogą być naprawdę piękne, eleganckie i nowoczesne. Sztukateria metalowa jest odporna na działanie warunków atmosferycznych. Czyni ją to odpowiednimi do stosowania zarówno na zewnątrz, jak i wewnątrz budynków.
W Polsce od dawien dawna bardzo popularna jest sztukateria styropianowa. Jest to w zasadzie imitacja tradycyjnej sztukaterii. Cieszy się dużym zainteresowaniem – jest tania, powszechnie dostępna, daje duże możliwości wykorzystania. Wykonana ze styropianu sztukaterię można kupić w marketach budowlanych, a nawet niektórych sklepach papierniczych. Wykorzystuje się ją również w szeroko rozumianych pracach kreatywnych. Wykonaną ze styropianu sztukaterię przykleja się klejem lub mocną taśmą dwustronną. Ogromną zaletą tego rodzaju sztukaterii jest jej lekkość i odporność na działanie warunków atmosferycznych.
Rodzaje sztukaterii
Sztukateria występuje w różnorodnych rodzajach, z których niektóre są bardziej tradycyjne, podczas gdy inne są bardziej nowoczesne. Podstawowym rodzajem sztukaterii są listwy, które mogą przyjmować różne kształty i rozmiary. Mogą być proste, ozdobne lub złożone, a ich główną funkcją jest podkreślenie granic między elementami dekoracyjnymi a powierzchnią ściany lub sufitu.
Zobacz także: Listwy sufitowe – sztukateria ścienna
Kolejnym rodzajem sztukaterii są rozety. Są to ozdobne okrągłe lub owalne elementy, umieszczane na środku sufitu lub na styku ściany i sufitu. Rozety są często używane jako ozdoba dla żyrandoli, lamp sufitowych lub punktów oświetleniowych.
Gzymsy to kolejny rodzaj sztukaterii, umieszczone na granicy między ścianą a sufitem lub na zewnętrznych krawędziach budynku. Mogą przyjmować różne formy, takie jak proste paski, łukowate łuki, czy bardziej skomplikowane wzory.
Fryzy są to długie, wąskie elementy sztukaterii, które umieszcza się na ścianach, sufitach lub meblach. Mogą być gładkie lub zdobione różnymi wzorami, takimi jak rzeźby, motywy roślinne czy geometryczne.
Kapitele to ozdobne elementy umieszczane na górnej części kolumn lub słupów. Mogą mieć różne kształty, takie jak kwadratowe, okrągłe czy stożkowe, oraz być bogato zdobione rzeźbionymi wzorami.
Kartusze to płaskie, ozdobne elementy sztukaterii w kształcie tarczy lub prostokąta, często zawierające inskrypcje lub rzeźby. Mogą być umieszczone na ścianach, sufitach, drzwiach lub meblach jako ozdoba lub element identyfikacyjny.
Sztukateria: montaż
Elementy sztukaterii przytwierdza się do podłoża za pomocą klejów, po wcześniejszym zagruntowaniu i upewnieniu się, że podłoże jest stabilne. Po zamocowaniu, pokrywa się je farbami, zazwyczaj tymi samymi, które zostały użyte do malowania ścian. Tradycyjnie preferowane są jasne barwy, takie jak biel, kremowy, czy szarości, które dopasowuje się do kolorystyki ścian, na których są umieszczone. Jednakże, odważnym podejściem może być zastosowanie mocnych i intensywnych kolorów, aby uzyskać efekt kontrastu między sztukaterią a tłem. Jest to jednak dość ryzykowne i powinno być starannie przemyślane oraz uzasadnione, na przykład poprzez dodanie innych elementów wystroju lub dekoracji, które współgrają ze stylistyką lub kolorystyką.
Jedną z zalet sztukaterii wykonanej z nowoczesnych materiałów jest jej łatwość usuwania podczas gruntownego remontu. Zarówno materiał, z którego są wykonane, jak i technika ich mocowania, umożliwiają bezproblemowe usunięcie ich z powierzchni.
Gdzie zamontować sztukaterię?
Sztukaterię można zamontować w różnych miejscach, zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz budynków. Najczęstsze miejsca montażu sztukaterii to ściany, sufity, okna i drzwi, kolumny i słupy oraz elewacje. Elementy sztukaterii umieszcza się na ścianach jako ozdoba wokół okien, drzwi lub na zwykłych płaszczyznach ściany. Dzięki temu zabiegowi dodamy wnętrzom elegancji i wyrafinowania. Montaż sztukaterii na suficie jest popularny, szczególnie w centralnej części pomieszczenia jako ozdoba w postaci rozet lub gzymsu, co dodaje stylu i charakteru. Dodatkowo, ozdoby sztukaterii można umieszczać wokół ram okiennych i drzwiowych, aby podkreślić ich kontury i dodać im ozdobnego wykończenia.
Sztukaterię można również używać do ozdabiania kolumn i słupów, zarówno wewnątrz budynków, jak i na zewnątrz, dodając im klasycznego uroku i elegancji. Niektóre rodzaje sztukaterii są przeznaczone do montażu na zewnątrz budynków, na elewacjach. Robi się tak aby dodać im dekoracyjnego wykończenia i podkreślić ich architektoniczne detale. Wszędzie tam, gdzie istnieje potrzeba dodania ozdobnych elementów do wystroju wnętrz lub elewacji budynków, można rozważyć zastosowanie sztukaterii. Ważne jest odpowiednie dopasowanie stylu i rodzaju elementów sztukaterii do charakteru i stylu pomieszczenia lub budynku.
Angielska boazeria i lamperia
Lamperia i boazeria angielska to dwa różne rodzaje wykończenia ścian, które są często mylone ze sztukaterią, ale mają odmienne cechy i funkcje.
Lamperia to dekoracyjne wykończenie ścian, które obejmuje pokrycie dolnej części ściany panelami drewnianymi lub plastikowymi. Lamperię zwykle umieszcza się na wysokość od kilkudziesięciu centymetrów do metra. Lamperię tradycyjnie stosuje się jako formę ochrony ścian przed uszkodzeniami oraz jako element dekoracyjny, który nadaje pomieszczeniu elegancki i klasyczny wygląd.
Boazeria angielska (inaczej zwana panelami boazerii) to również rodzaj wykończenia ścian, w którym dolna część ściany jest pokryta panelami drewnianymi, zwykle na wysokość około półtora metra lub wyższą. Jednak boazeria angielska jest zazwyczaj bardziej ozdobna i skomplikowana niż lamperia. Często zawiera elementy rzeźbione lub ozdobne listwy.
Sztukateria, z drugiej strony, odnosi się do ozdobnych elementów montowanych na ścianach, sufitach, czy też innych powierzchniach wewnętrznych i zewnętrznych budynków. Sztukateria może przyjmować różne formy, takie jak rozety, listwy, gzymsy, fryzy. Zazwyczaj wykonuje się ją z gipsu, poliuretanu, drewna, czy też żywicy. W przeciwieństwie do lamperii i boazerii angielskiej, które obejmują pokrycie ścian panelami, sztukaterię dodaje się jako ozdobę, aby podkreślić architektoniczne detale i nadać pomieszczeniom elegancji i charakteru.
Z czym łączyć sztukaterię?
Sztukateria może być łączona z różnymi elementami wystroju wnętrza, tworząc spójną i atrakcyjną estetykę. Można ją zestawić między innymi z malarstwem, malując ją w kontrastujących lub pasujących do koloru ścian barwach. Dzięki temu podkreślimy detale i wzory, tworząc wyrazisty efekt wizualny. Tapeta stanowi interesujące tło dla sztukaterii. Można ją również umieścić między jej elementami, tworząc harmonijne połączenie wzorów i tekstur. Stylowe meble z ozdobnymi detalami, takimi jak rzeźbione nogi czy fronty, mogą współgrać z elementami sztukaterii, dodając pomieszczeniu elegancji i charakteru. Punktowe oświetlenie lub kinkiety umieszczone w pobliżu sztukaterii mogą podkreślać jej detale i tworzyć interesujące efekty świetlne. Miękkie tekstylia, takie jak zasłony, poduszki czy dywany, mogą równoważyć sztywność sztukaterii, nadając pomieszczeniu przytulny i harmonijny wygląd. Dodatki z duszą, jak antyczne meble czy ozdobne dodatki, mogą współtworzyć unikalną atmosferę, która podkreśli elegancję sztukaterii.
Eksperymentowanie z różnymi elementami wystroju pozwoli znaleźć idealne połączenia, które wyróżnią piękno i charakter sztukaterii, jednocześnie harmonijnie komponując się z całością wnętrza.